Tematyka związana z II Wojną Światową i obozami koncentracyjnymi zawsze była popularna wśród twórców literatury. I to zarówno tej reporterskiej, jak i beletrystycznej. W styczniu szykuje się nam naprawdę spory wysyp nowości dotyczących właśnie tych tematów. Nowości wydawniczych opartych o tę właśnie tematykę szykuje się na sam styczeń aż siedem. Będziemy zatem mieć styczeń pod znakiem literatury obozowej. Przedstawiamy zapowiedzi wydawnicze.

Styczeń pod znakiem literatury obozowej. Przedstawiamy najciekawsze zapowiedzi wydawnicze.

Literatura obozowa zasadniczo dzieli się na trzy rodzaje: literaturę faktu czyli reportaż, literaturę fabularną oraz biograficzną, zwykle w formie wspomnień. Nawet beletrystyka zawiera jakieś ziarno prawdy o wydarzeniach z tamtego czasu i nawet jeśli jest nieco podkolorowana na potrzeby fabuły, należy pamiętać o tym, że podczas II Wojny Światowej działy się rzeczy niewyobrażalne. Więc jeśli jakiś autor nieco minie się z prawdą w mniej istotnych kwestiach, można przymknąć na to oko.

Naziści tworzyli różnego rodzaju obozy koncentracyjne, które były tworzone dla różnego rodzaju więźniów – na przykład politycznych czy obozy tylko dla kobiet. Najbardziej znanym jest oczywiście ten w Auschwitz, jednak w ostatnim czasie coraz częściej w literaturze pojawia się obóz z Ravensbrück, który był obozem wyłącznie dla kobiet. Powstał on z rozkazu Heinricha Himmlera, a pierwsze więźniarki trafiły do niego w 1939 roku. W obozie przeprowadzano eksperymenty medyczne, które na stałe okaleczyły wiele kobiet, głównie Polek.

Wydawać by się mogło, że o obozach koncentracyjnych napisano już wszystko. Wciąż jednak pozostaje to temat nieskończonej liczby nowych publikacji, które co roku pojawiają się na rynku wydawniczym. I słusznie, bo to jest historia, o której należy pamiętać, nawet jeśli ta pamięć będzie się objawiać w formie powieści fabularnych.

Nie jest bowiem istotny sposób, w jaki będziemy upamiętniać ofiary II Wojny Światowej – czy podając wyłącznie suche informacje w literaturze faktu, czy opisując prawdziwą historię kogoś, kto przetrwał czy nawet tworząc postać fikcyjną. Najważniejszą kwestią jest to, żebyśmy pamiętali o tym dramacie i wciąż czuli emocje podczas takiej lektury.

Bo to właśnie czyni nas ludźmi.

Poniżej przedstawiamy nadchodzące premiery związane z II Wojną Światową, które pojawią się w księgarniach w styczniu 2020 roku.

„Podróż Cilki” Heather Morris
Wydawnictwo Marginesy

„Podróż Cilki” jest kontynuacją „Tatuażysty z Auschwitz”, który swoją premierę miał w 2018 roku i bardzo szybko osiągnął status międzynarodowego bestsellera. I choć autentyczność opisywanych przez Morris faktów podważyło Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, dla którego analizę książki przeprowadziła Wanda Witek-Malicka z Centrum Badań Muzeum Auschwitz, czytelnicy na całym świecie domagali się kontynuacji „przygód” jednej z bohaterek „Tatuażysty z Auschwitz”, Cilki Klein. Widocznie czytelnikom nie przeszkadzało, że rzeczywistość wojenna została w tej książce „spoetyzowana”, jak stwierdziła badaczka Witek-Malicka.

W styczniu zatem doczekają się dalszych losów Cilki, która po trzyletnim pobycie w obozie w Auschwitz została oskarżona przez komunistyczne władze o kolaborację. Tym sposobem Kilka trafia na piętnaście lat do łagru na Syberii.

W sowieckim łagrze spotyka ludzi dobrych i okrutnych, mądrych i zaślepionych. Nawiązuje przyjaźnie, powoli na nowo uczy się ufać innym, aż w końcu znajduje to, o czym do niedawna nie śmiała nawet marzyć – miłość, która da jej siłę, by myśleć o przyszłości.

Historia losów młodziutkiej dziewczyny, którą Lale, tatuażysta z Auschwitz, uważał za najdzielniejszą osobę, jaką kiedykolwiek poznał. To opowieść o cierpieniu, ale także o niezwykłej odwadze i harcie ducha w obliczu niesprawiedliwości i okrucieństwa. Opowieść o sile, niezłomności, człowieczeństwie i – przede wszystkim – nadziei, nawet w najgłębszych ciemnościach.

Premiera: 15 stycznia 2020 roku

„Położna z Auschwitz” Magda Knedler
Wydawnictwo Mando

Magda Knedler, która w bieżącym roku wydała już powieść o czasach II Wojny Światowej, w której na tapet wzięła obóz w Ravensbrück („Moje przyjaciółki z Ravensbrück”, Wydawnictwo Mando), pozostała w wojennych tematach i tym razem napisała powieść o Stanisławie Leszczyńskiej.

Stanisława Leszczyńska w kwietniu 1943 roku trafiła do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Na własną prośbę kobieta zaczęła pracę jako położna w obozie (udało jej się zachować zaświadczenie uprawniające do tej pracy), gdzie musiała przyjmować porody w nieludzkich warunkach. Każdego dnia odmawiała hitlerowcom mordowania dzieci i za wszelką cenę starała się je ocalić, ryzykując życie i przeciwstawiając się rozkazom doktora Mengele. Do samego końca była obozową położną – aż do 26 stycznia 1945 roku, kiedy to obóz został wyzwolony. W tym czasie udało jej się przyjąć ponad trzy tysiące porodów. Żadne dziecko ani żadna kobieta nie umarły podczas porodu.

„Powieść Magdy Knedler przedstawia losy niezwykłej, heroicznej kobiety, która w dramatycznych warunkach obozu koncentracyjnego niosła pomoc kobietom ciężarnym i ich przychodzącym na świat dzieciom, najmniejszym i najbardziej bezbronnym ofiarom KL Auschwitz.”
Teresa Wontor-Cichy, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau

Wziąwszy pod uwagę styl Magdy Knedler i jej niezwykłą umiejętność opowiadania trudnych historii, naprawdę jest na co czekać.

Premiera: 15 stycznia 2020 roku

„Noc, która się nie kończy. Historia obozów koncentracyjnych” Andrea Pitzer
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak

Tym razem odchodzimy od beletrystyki, a skupiamy się na faktach. Andrea Pitzer to amerykańska dziennikarka, która przed „Nocą, która się nie kończy.” zasłynęła książką „Ukryta historia Vladimira Nabokova”. W książce tej Pitzer rozbiera życie i twórczość Nabokova na czynniki pierwsze i pokazuje, że w dziełach Nabokova istnieje ogrom nawiązań do historii, które przez dziesięciolecia były przez wszystkich ignorowane.

W nowej książce Andrea Pitzer skupia się na obozach koncentracyjnych i ich historii. Większości ludzi obozy koncentracyjne kojarzą się z nazistowską ideologią i hitlerowskimi Niemcami, tymczasem pierwszy na świecie obóz koncentracyjny powstał, kiedy Hitler był jeszcze małym dzieckiem.
Pitzer opisuje obozy z Rosji, Ameryki, Korei Północnej. Zagląda za druty kolczaste i pokazuje, że każdy obóz koncentracyjny to miejsce, w którym nikt nie ma szans na sprawiedliwy proces. Ludzie trafiają tam bez wyroku i informacji, kiedy minie czas kary. Nie mają praw, głodują, pracują ponad siły i umierają wtedy, kiedy ktoś tak zdecyduje.

Gdy świat dowiedział się o Auschwitz, wszyscy mówili „nigdy więcej!”. Ile dziś jest warte to zapewnienie? Ofiary imperiów kolonialnych, sowieckich łagrów, nazistowskich obozów śmierci, obozów hiszpańskich, chorwackich, włoskich, amerykańskich, brytyjskich, chińskich, koreańskich liczone są w milionach.
Nie chcemy pamiętać o tym, że obozy koncentracyjne to nie tylko historia, lecz także nasza teraźniejszość.

Premiera: 15 stycznia 2020 roku

„Ucieczka z Auschwitz” Andriej Pogożew
Wydawnictwo Świat Książki

Jest to wznowienie książki wydanej w 2011 roku. Andriej Pogożew zmarł w 1990 roku.

Pogożew trafił do niewoli niemieckiej podczas chaotycznego odwrotu Armii Czerwonej w 1941 roku. Wraz z 20 tysiącami innych radzieckich żołnierzy został wysłany do Auschwitz. Rok później żyło zaledwie stu z nich. We wstrząsającej relacji szczegółowo opisuje życie i śmierć w obozie – choroby i niedożywienie, przerażające warunki i okrucieństwa, które zabiły prawie wszystkich jego towarzyszy.

Więzień numer 1418, Andriej Pogożew, był jednym z siedemdziesięciu żołnierzy Armii Czerwonej, którzy w 1942 roku zorganizowali ucieczkę z Auschwitz. Była to jedna z nielicznych prób ucieczek z obozu w Auschwitz, które zakończyły się sukcesem.

Andriej Pogożew w 1967 roku, czyli ponad dwadzieścia lat po zakończeniu wojny, złożył zeznania przed sądem we Frankfurcie, które skierowane były przeciwko strażnikom w Oświęcimiu. Z owymi zeznaniami przeplata on w książce swoją opowieść o codziennym życiu w obozie w Auschwitz i planowaniu ucieczki. „Ucieczka z Auschwitz” jest bowiem zapisem wspomnień Andrieja Pogożewa.

Premiera: 15 stycznia 2020 roku

„Króliki z Ravensbrück” Anna Ellory
Wydawnictwo Prószyński Media

W czasach, kiedy upadał Mur Berliński, Miriam Winter zajmowała się opieką nad swoim umierającym ojcem, Heinrichem, który powtarzał w kółko jedno imię. Imię to brzmiało Frieda. Kobieta zaczyna interesować się tematem, a przy okazji odkrywa również na nadgarstku ojca obozowy numer.

Miriam zaczyna zatem grzebać w przeszłości ojca i szukając jakichś tropów trafia w matczynej szafie na kobiecy pasiak, w którym odkrywa adresowane do Heinricha listy od niejakiej Friedy.

Treść owych listów dotyczy „królików” z Ravensbrück. Tak określało się kobiety-więźniarki, które w obozie poddawane były najokrutniejszym eksperymentom medycznym, jakie ciężko sobie nawet wyobrazić.

Pomiędzy drastycznymi opisami Miriam wyczytuje także miłość, którą jej ojciec skrywał przez blisko pięćdziesiąt lat, a historia ta inspiruje ją do zmiany własnego życia.

„Króliki z Ravensbrück” to debiut literacki Anny Ellory.

Premiera: 14 stycznia 2020 roku

„Stacja końcowa Auschwitz. Moja historia z obozu” Eddy de Wind
Wydawnictwo W.A.B.

Eddy de Wind w obozie przejściowym poznaje żydowską pielęgniarkę, z którą bierze ślub. Niedługo potem zostają przeniesieni do Auschwitz, gdzie zostają rozdzieleni. Żona Eddiego trafia do baraku, w którym hitlerowcy przeprowadzają na więźniach medyczne eksperymenty.

Rok później, kiedy naziści zaczynają drżeć przed nadejściem Rosjan i więźniowie z Auschwitz ruszają na marsz śmierci, Eddiemu udaje się ukryć. Zostaje on w obozie i zaczyna pisać…

„Stacja końcowa Auschwitz. Moja historia z obozu” to biograficzna literatura faktu.

Premiera: 15 stycznia 2020 roku.

„Nasza pani z Ravensbrück” Marta Grzywacz
Wydawnictwo W.A.B.

Kiedy 24 listopada 1947 roku rozpoczyna się proces nazistowskich zbrodniarzy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, wśród oskarżonych brakuje Johanny Langefeld. Kobieta była strażniczką obozów w Ravensbrück i Auschwitz. Oskarżona zbiegła z krakowskiego więzienia, gdzie była przetrzymywana w oczekiwaniu na proces. Mówi się, że Langefeld uciekła z pomocą swoich byłych więźniarek. Czy jednak naprawdę tak było? Czy więźniarki z obozu w Ravensbrück mogły uwolnić strażniczkę?

Książka Marty Grzywacz to opowieść o jednej z najbardziej tajemniczych i kontrowersyjnych postaci nazistowskiego systemu zagłady.

W 2020 roku będziemy obchodzić siedemdziesiątą piątą rocznicę zakończenia II Wojny Światowej. Minęło zatem wiele lat, a temat wciąż jest żywy. I powinien taki pozostać i przypominać całemu światu o tragediach, jakie się wówczas rozegrały. Zarówno o tych, które dotyczyły milionów istnień ludzkich, jak i tych pojedynczych.

Każda historia z tamtego czasu jest ważna. Nie dzieli się ich na bardziej czy mniej istotne. Pomiędzy kartkami tego typu literatury znaleźć można nie tylko ludzkie dramaty, ale też kwestie, o których w dzisiejszych czasach często zapominamy. Zbyt często. Te opowieści przypominają nam o ludzkich odruchach, empatii, odwadze i bohaterstwie. O tym, że jeśli nie będziemy uważać, ta historia może się kiedyś powtórzyć. A przecież nikt z nas tego nie chce.

Więc niezależnie od tego, jaką literaturę preferujecie, wybierzcie choć jedną książkę o tej tematyce i ją przeczytajcie.

Pamiętajmy.

Źródło: wszystkie cytaty pochodzą z opisów wydawców, opracowanie własne.