Najpierw pojawia się mrowienie, pieczenie i lekki ból. Po kilku godzinach okolica ust jest już usiana drobnymi pęcherzykami. Opryszczkę, bo o niej mowa, większość z nas traktuje jak defekt kosmetyczny. Tymczasem to jedna z najczęstszych chorób zakaźnych człowieka, która lubi atakować w momencie spadku odporności, przemęczenia lub stresu. Co powoduje opryszczkę? W jaki sposób można się nią zarazić? Kiedy opryszczka wymaga wizyty u lekarza? Na te i inne pytania odpowiada dr Jowita Dejewska, dermatolog, ekspert Grupy LUX MED.

1. Opryszczka to choroba czy defekt kosmetyczny?

Zdecydowanie choroba, w dodatku bardzo zakaźna. Opryszczka to jedno z najczęstszych zakażeń wirusowych człowieka. Jego przebieg jest zwykle łagodny – głównym objawem choroby są  bolesne, sączące pęcherzyki, zgrupowane w wyraźne ognisko na powierzchni skóry. Zdarzają się jednak przypadki, gdy opryszczce towarzyszy gorączka, ból i złe samopoczucie. Wtedy niezbędna jest wizyta u lekarza. Należy o tym pamiętać i nie traktować opryszczki wyłącznie w kategoriach defektu kosmetycznego. 

2. Co powoduje opryszczkę?

Sprawcą opryszczki jest wirus określany skrótowym kryptonimem HSV (z łac. herpes simplex virus), krewny wirusów wywołujących półpasiec i ospę wietrzną. Wyróżniamy dwa jego typy – HSV-1 i HSV-2. Pierwszy odpowiada za opryszczkę wargową, drugi – za odmianę genitalną. Oba typy są zakaźne i okresowo powodują występowanie małych pęcherzyków, które pękają, tworząc na powierzchni skóry niewielkie, bolesne rany.

3. Gdzie może się pojawić opryszczka?

Generalnie wirus typu 1 odpowiada za pojawienie się zmian w obrębie jamy ustnej i twarzy. Wywołana nim opryszczka umiejscawia się najczęściej na granicy skóry i czerwieni wargowej, ale także na brodzie czy nosie. Natomiast obszarem atakowanym przez wirus typu 2 są okolice narządów płciowych, pośladki, uda.

4. W jaki sposób można się zarazić opryszczką?

Tak, jak istnieją dwa różne wirusy wywołujące opryszczkę, tak istnieją dwa sposoby zarażenia się chorobą. Zarażenie wirusem typu 1 zwykle ma miejsce w dzieciństwie i manifestuje się zapaleniem jamy ustnej. Następnie wirus zostaje w zwojach nerwowych w postaci uśpionej, aby aktywować się w dogodnym dla siebie momencie. Zwykle wykorzystuje do tego chwilowy spadek odporności, przemęczenie czy stres, które osłabiają siły obronne organizmu. Właśnie wtedy w okolicy ust pojawiają się bolesne pęcherzyki. Do zarażenia wirusem typu 2 dochodzi na drodze kontaktów seksualnych. Z badań wynika, że opryszczka narządów płciowych dotyczy najczęściej osób przed 40 r.ż., a ryzyko pojawienia się choroby wzrasta wraz z liczbą partnerów seksualnych[1].

5. Czy opryszczka wymaga wizyty u lekarza?

To zależy od przebiegu choroby. Jeśli opryszczka pojawia się od czasu do czasu np. podczas spadku odporności czy w trakcie infekcji i nie towarzyszą jej niepokojące objawy, nie musimy udawać się do lekarza. Zwykle wystarczy smarowanie zmienionego chorobowo miejsca maścią przeciwwirusową dostępną w aptece bez recepty. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku zakażeń pierwotnych, to znaczy pierwszego wystąpienia opryszczki na przykład u niemowląt i małych dzieci. Przebieg takiego zakażenia jest zwykle ciężki i może dawać objawy ogólnoustrojowe do zapalenia opon mózgowych włącznie. Dodatkowo jeżeli zmiany opryszczkowe pojawiają się w nietypowym miejscu, towarzyszy im ból, gorączka i ogólnie złe samopoczucie, należy skontaktować się z lekarzem, który wdroży odpowiednie leczenie.

6. Czy opryszczkę można wyleczyć domowymi sposobami?

Zdarza się, że pacjenci próbują leczyć opryszczkę sposobami naszych babć, to jest przecierając zmiany chorobowe wacikiem nasączonym alkoholem lub smarując je pastą do zębów, która działa wysuszająco. Domowe metody mogą czasem okazać się pomocne przy niewielkich zmianach. Przy rozległej opryszczce pękające pęcherzyki uszkadzają skórę na tyle, że potraktowanie jej mocno wysuszającym środkiem może zaognić zmiany i spowodować ich bolesność, nadkażenie oraz opóźnić gojenie. Natomiast tradycyjne metody można i warto stosować, aby podnieść odporność organizmu. Więcej ruchu na powietrzu, dobra dieta i wypoczynek – to wzmacnia układ odpornościowy i zniechęca wirusa do ataku.

7. Czy każdy nosiciel wirusa ma opryszczkę regularnie?

Szacuje się, że aż 90 proc. Polaków ma przeciwciała przeciwwirusowe, co oznacza, że zetknęli się w swoim życiu z wirusem opryszczki. Nie znaczy to jednak, że opryszczka będzie się pojawiać u nich nawrotowo. Zdarza się, że pierwsze zachorowanie na opryszczkę jest jednocześnie ostatnim.

8. Jakie mogą być konsekwencje nieleczonej opryszczki?

Typowa, niepowikłana opryszczka powinna wygoić się samoistnie w ciągu tygodnia. Jeśli zmiany nie ustępują, możliwe, że doszło do ich nadkażenia. Obecność bakterii utrudnia proces gojenia i zwiększa prawdopodobieństwo powstania blizn. W przypadku opryszczki istnieje również ryzyko rozsiania infekcji na inne okolice ciała. Szczególnie niebezpieczne jest zakażenie wirusem opryszczki gałki ocznej. Jego konsekwencją może być powstanie nadżerek rogówki i trwałych zaburzeń widzenia. U osób o bardzo niskiej odporności lub cierpiących na atopowe zapalenie skóry istnieje niebezpieczeństwo rozsiana opryszczki na całą powierzchnię ciała. Mamy wtedy do czynienia z poważną uogólnioną infekcją, wymagającą specjalistycznego leczenia. 

9. Czy opryszczkę można wyleczyć na stałe?

Nie jest to możliwe. Jeśli choć raz przytrafiła się nam opryszczka, wirus, który ją wywołał, zostanie w naszym organizmie już do końca życia. Można starać się natomiast go „uśpić”, dbając o swoje zdrowie i wzmacniając odporność organizmu. Sprawnie działający system immunologiczny może nas obronić przed atakami wirusa.