Mimo iż w krajach Afryki mężczyźni są stawiani na pierwszym miejscu w społeczeństwie, to kobiece barki muszą dźwigać najwięcej ciężarów życia codziennego. Kobiety wychowują dzieci, zajmują się domem, a oprócz tego są odpowiedzialne za utrzymanie rodziny (większość z nich pracuje na polu i zajmuje się hodowlą bydła). Tak naprawdę to dzięki nim żyje Afryka. A co otrzymują w zamian?

W krajach trzeciego świata bardzo powszechnym zjawiskiem jest przemoc wobec kobiet. Tutaj nie ma mowy o równości płci, a mężczyźni wielokrotnie czują się bezkarni. Na porządku dziennym są m.in. przemoc domowa i seksualna, tradycyjne praktyki okaleczania żeńskich narządów płciowych, wymuszanie małżeństw (nierzadko u niepełnoletnich dziewczynek), zabójstwa kobiet na tle honorowym. Szacuje się, że ok. 3 miliony mieszkanek Afryki rocznie zostaje poddawanych obrzezaniu. Zabieg ten polega na częściowym lub całkowitym usunięciu łechtaczki, a czasem nawet warg sromowych mniejszych. W najbardziej ekstremalnych przypadkach wycina się także skórę ze ścianek pochwy, a następnie zaszywa, pozostawiając jedynie maleńki otwór pozwalający na wydostanie się moczu i krwi miesiączkowej. Jest to bardzo niebezpieczne dla życia i zdrowia, ponieważ sprzyja zakażeniom i rozwojowi wielu poważnych chorób. Nierzadko podczas zabiegu zdarzają się zgony, albowiem dziewczynki wykrwawiają się na śmierć. Obrzezanie ma służyć kontrolowaniu popędu seksualnego kobiet, aby zachowały czystość przedmałżeńską. W zależności od regionu, obrzędy te przeprowadza się w różnym wieku (od kilkudniowych niemowląt aż po dorosłe, przyszłe małżonki). Do krajów o największym odsetku obrzezanych kobiet należą m.in. Somalia, Gwinea, Dżibuti, Egipt, Erytrea, Mali, Sierra Leone, Sudan, Gambia, Burkina Faso, Etiopia. Zabiegi wykonywane są przeważnie u bezbronnych dziewczynek i młodych kobiet, które nie mają szansy się przeciwstawić. W przeciwieństwie do obrzezania mężczyzn, u płci żeńskiej przebiega to w bardziej drastyczny sposób. Według obyczajów niektórych ludów, cały proces wręcz musi sprawiać kobiecie ból, aby dopełnić efekt „oczyszczenia”. W kulturach mniej rozwiniętych dopuszcza się ekstremalnie bolesnych metod, np. wyskrobywania i polewania części ciała wrzątkiem. Chociaż zabieg obrzezania przypisuje się religii islamu, Koran nie nakazuje takiego postępowania. Stanowiska przywódców religijnych są różne. Jedni nawołują, a inni są absolutnie przeciwni stosowaniu tego typu metod. Organizacje zajmujące się prawami człowieka uważają obrzezanie kobiet za akt nieuzasadnionego okaleczenia, pozbawiającego kobietę części funkcji seksualnych.

Jedną z najważniejszych osób, aktywnie walczących przeciw obrzezaniu kobiet w krajach trzeciego świata jest Waris Dirie. Somalijska modelka i pisarka w 1997 roku została ambasadorem ONZ, broniąc praw mieszkanek Afryki. Kobieta w wieku 5 lat została obrzezana, a wskutek tego okrutnego zabiegu straciła siostrę i kuzynki. Z powodu przymusu ślubu z kilkadziesiąt lat starszym mężczyzną, uciekła z rodzinnego domu, trafiając później do Londynu. Tam została zauważona przez słynnego fotografa Terence’a Donovana i wkrótce trafiła na okładki najbardziej prestiżowych magazynów mody. Swoją urzekającą historię opisała w książce „Kwiat Pustyni”, która okazała się ogromnym sukcesem i została wydana na całym świecie. W 2009 książka doczekała się ekranizacji, w reżyserii Sherry Hormann. 

Bardzo poważnym i niestety niezwykle powszechnym zjawiskiem w Afryce jest przemoc seksualna, towarzysząca często konfliktom zbrojnym. W raporcie opublikowanym przez Harvard Humanitarian Initiative w 2011 roku oszacowano, że w Demokratycznej Dolinie Konga, każdej godziny gwałconych jest średnio 48 kobiet i dziewczynek. Notuje się, że ¼ mieszkanek RPA zostaje zgwałcona przed ukończeniem 16 roku życia. Brak reakcji ze strony policji i władz, społeczne przyzwolenie na bezprawie oraz potępianie (a nawet zabójstwa) ofiar gwałtu powodują, że większość kobiet, które doświadczyły przemocy seksualnej milczy. Mężczyźni czują się bezkarni i dopuszczają się coraz większej agresji wobec kobiet. Gwałty powodują uraz psychiczny i depresję, a także sprzyjają przenoszeniu się chorób wenerycznych. Mieszkanki krajów trzeciego świata są szczególnie narażone na takie choroby jak m.in. kiła, rzeżączka, AIDS.

Sytuacja kobiet w Afryce sprawia, że matki posuwają się do takich czynów, jak okaleczanie własnych dzieci. W niektórych rejonach „Czarnego lądu” praktykuje się tak zwane „prasowanie piersi”. Stosują je matki w celu ochrony dziewczynek przed pożądliwymi spojrzeniami mężczyzn. Ten okrutnie bolesny zabieg wykonuje się przed okresem pokwitania, zanim zaczną rozwijać się piersi. Polega na przykładaniu do klatki piersiowej ciężkich, rozżarzonych przedmiotów (np. kamieni), co powoduje deformację lub całkowity zanik piersi. Wszystko to ma na celu opóźnić oznaki dojrzewania i zataić fakt, że dziewczynka staje się kobietą. Ma to uchronić ją przed przemocą seksualną, gwałtami, chorobami wenerycznymi i niechcianą ciążą.

Sytuacja kobiet w Afryce jest bardzo ciężka. Ich życie to ciągła walka z przeciwnościami losu w świecie pełnym absurdu i przemocy. Naruszanie nietykalności cielesnej kobiet to w krajach trzeciego świata wręcz norma. Dopóki będzie panować przyzwolenie społeczeństwa i bierność ze strony władz, niewiele się zmieni.

Joanna Kamińska