Wybierz dowolne lotnisko na świecie. Wyobraź sobie, że twój samolot przed chwilą na nim wylądował, ty udajesz się do hotelu. Po drodze czujesz pragnienie, kupujesz więc Coca Colę. Wkrótce po zakwaterowaniu w hotelu robisz się głodny, idziesz więc do najbliższej restauracji McDonalds, gdzie jesz swojego ulubionego hamburgera, takiego samego, jak w rodzinnym mieście. Masz ochotę także na deser, a tak się składa, że tuż obok znajduje się Starbucks. Kupujesz tam muffina i cappuccino. Potem w supermarkecie zaopatrujesz się w butelkę Heinekena oraz paczkę chipsów. A gdy wracasz do hotelu, logujesz się na Facebooku, aby pochwalić się swoimi zagranicznymi przygodami.

Globalizacja to złożony proces, którego efektem jest pogłębiająca się integracja i współzależność państw we wszystkich dziedzinach życia. Różne kultury się ze sobą mieszają, tworząc coraz bardziej homogeniczny obraz. Ujednoliceniu ulega także sfera kulinarna. Kiedyś kuchnie nie tylko poszczególnych państw, ale także regionów w obrębie jednego kraju, znacznie się od siebie różniły. Dziś wiele lokalnych dań odeszło w zapomnienie, a przyczyniły się do tego wielkie koncerny produkujące żywność na ogromną skalę.

Znakiem naszych czasów stały się fast-foody, oferujące szybkie, sycące i niemal identyczne dania. Sieci restauracji McDonalds czy KFC są znane na całym świecie, na całym świecie również mają ten sam design oraz ofertę. Hamburgery są produkowane według ściśle określonych norm, kontrolowane na każdym etapie, aby mieć pewność, że globalny klient dostanie dobrze znane mu jedzenie. Mało tego – zostanie także obsłużony według znajomych standardów. Cóż za paradoks – ów klient nie zbliży się nawet do kultury kraju, do którego przyjedzie, przeżyje zaś coś, czego mógłby doświadczyć w każdym innym oddziale sieci.

Wymiana produktów z różnych, nawet bardzo odległych od siebie państw, od zawsze towarzyszyła ludzkości. Starożytni Rzymianie utrzymywali kontakty handlowe z Afryką, Indiami czy Chinami, uzyskując dostęp do egzotycznych składników. Antropolog Jack Goody twierdzi, iż specjały z odległych krain pozwalały elitom wyróżnić się na tle innych klas społecznych. Drogie, trudno dostępne, egzotyczne produkty wchodziły w skład diety elit, w przeciwieństwie do złożonej z produktów lokalnych diety ludu. Od zarania dziejów jedzenie z zagranicznym rodowodem wiązało się więc z prestiżem. 

Mechanizmy te nadal są obecne w społeczeństwie, chociaż ostatnio powrót do kulinarnych korzeni danego kraju i odgrzebywanie starych przepisów staje się coraz bardziej modne. Wciąż jednak, być może nie do końca świadomie, utożsamia się lokalność z zaściankowością. Jeszcze kilka lat temu, fakt
spożycia sushi stanowił pewną nobilitację, manifest przynależności do klasy wyższej, która nie tylko może sobie pozwolić na ekskluzywne danie, ale także nie boi się go spróbować. Dzisiaj sushi weszło do stałego menu wielu Polaków, razem z kebabami, chińszczyzną i pizzą. Podobne dania, trochę tylko zmodyfikowane, zjemy wszędzie.

Na proces homogenizacji żywności wpływa też jej produkcja na masową skalę. Lokalne gospodarstwa przegrywają w starciu z zakładami hodującymi zwierzęta czy uprawiającymi rośliny na masową skalę. W procesie wytwarzania żywności biorą udział najnowsze technologie, specjalne pasze czy nawozy. Obniża to koszty produkcji, jednak powoduje również pogorszenie smaku. Wprowadzanie przez państwo oraz różne organizacje, jak na przykład Unia Europejska, szeregu norm regulujących kwestie związane z żywnością, przyczynia się do unifikacji jedzenia.

Kuchnia stanowi ważny element kultury. Lokalne potrawy odzwierciedlają historię danego regionu, zawierają niepowtarzalne smaki, dodają wyjątkowości miejscom, z których pochodzą. Różnorodność stanowi ogromną wartość, dlatego powinniśmy ją chronić. Korzystajmy z rozszerzającej się oferty dostępnych produktów zagranicznych, poznawajmy je, ale jednocześnie dbajmy o nasze własne kulinarne skarby. Kuchnia regionalna stanowi bogactwo, którym powinniśmy cieszyć się sami oraz dzielić z innymi.

Alicja Borza