319,5 metra wysokości, 77 pięter, 34 windy i 85 lat historii. Symbol Nowego Jorku, architektoniczna perełka i znak czasów. Wieżowiec Chryslera to jeden z budynków powstałych z ludzkiej pychy i chęci dosięgnięcia nieba. Jakie tajemnice skrywa jeden z najbardziej znanych budynków na świecie?

Budowa Chrysler Building rozpoczęła się 19 września 1928 roku. Początkowy projekt Williama van Alena miał wyjątkowo ambitne założenia. Architektowi marzyła się diamentowa korona u szczytu i panoramiczne okna, które przez Williama R. Reynoldsa, który sprzedał projekt Walterowi Chryslerowi, zostały uznane za pomysły zbyt drogie i nowatorskie. Chrysler chciał przywrócić świetność okolicy stacji Grand Central i największym budynkiem świata potwierdzić renomę swojego koncernu samochodowego. Jak widać ludzka pycha potrafi zbudować rzeczy wielkie. Walter Chrysler sam sfinansował budowę wieżowca, a w czasie jej trwania osobiście upewniał się, że jego apartament na szczycie budynku będzie wyposażony w najwyżej położoną toaletę na Manhattanie, aby móc „shit on Henry Ford and the rest of the world.”

Budowa posuwała się w zawrotnym, nawet jak na dzisiejsze czasy, tempie 4 pięter na tydzień. Przy jego wznoszeniu momentami pracowało nawet 3000 osób jednocześnie. Żaden z robotników podczas budowy nie stracił życia, co na początku XX wieku można uznać za coś wyjątkowego. Okres, w którym powstawał Chrysler Building był swoistym, architektonicznym wyścigiem w budowach najwyższych, największych i najdroższych. Najwyraźniej, współcześni nie zdawali sobie sprawy z wiszącego w powietrzu Wielkiego Kryzysu. Plany Alena i Chryslera utrzymywane były w tajemnicy. Równocześnie trwała budowa 40 Wall Street, który również przewidywano na najwyższy budynek świata, a wieżowiec Chryslera miał przewyższać o 85 stóp. Wiliam van Alen i Walter Chrysler postanowili na szczycie budynku umieścić stalową iglicę o długości 186 stóp, którą w tajemnicy zamontowano w zaledwie 90 min. Nieświadomi tego właściciele 40 Wall Street świętowali w tym czasie otwarcie największego budynku na świecie, który największym tak naprawdę już nie był. Jednak miano najwyższego, Chrysler Building nosił jedynie przez 11 miesięcy do ukończenia budowy Empire State Building. Nie zmienia to faktu, że był to pierwszy wieżowiec, który przekroczył wysokość 100 stóp (305 m) oraz największa ludzka budowla od czasu wzniesienia wieży Eiffla.

Wykończenie projektu po dziś dzień jest symbolem potęgi amerykańskiego przemysłu motoryzacyjnego. Budynek Chryslera jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych przykładów architektury art deco. Jego górna część jest pokryta metalowymi płytami odbijającymi promienie słoneczne, a zdobienia fasady mają przypominać elementy samochodów Chryslera. Wnętrze budynku zostało luksusowo wykończone marokańskimi marmurami i egipskimi motywami. Sklepienie sufitu ozdobione jest freskiem autorstwa Edwarda Trumbulla przedstawiającym budynki, samoloty i etapy budowy Chryslera. Budynek oddano do użytku 27 maja 1930 roku, a całkowity koszt jego budowy wyniósł 15 mln dolarów.

Obecnie Chrysler Building jest symbolem Nowego Jorku i ekonomicznej potęgi Stanów Zjednoczonych w przed dzień Wielkiego Kryzysu. W 2005 roku amerykańskie Muzeum Drapaczy Chmur wystosowało do 100 osobistości w dziedzinie architektury, inżynierii i budownictwa pytanie o 10 ich zdaniem najpiękniejszych wieżowców Nowego Jorku. 90% ankietowanych na pierwszym miejscu wymieniło Chrysler Building. Chodzą legendy o skrywanych przez wieżowiec tajnych pokojach i apartamentach. Budynek ma swoje miejsce w kulturze masowej, stanowiąc między innymi pole akcji komiksów o Spider-Manie. Chrysler wpisał się na stałe do świadomości amerykanów nieprzerwanie dostarczając inspiracji architektom i artystom z całego świata.

Hanna Gajewska