Bóle brzucha, wzdęcia, biegunki występujące naprzemiennie z zaparciami – to najczęstsze objawy zespołu jelita nadwrażliwego (IBS). Zaburzenie to dotyka coraz więcej osób, w szczególności kobiet. Najlepszym sposobem na załagodzenie uporczywych dolegliwości jest odpowiednia dieta.

IBS to najczęściej występujące zaburzenie układu pokarmowego. Szacuje się, że w Polsce to schorzenie dotyka 13% dorosłych. Jednak większość chorujących nie zgłasza się na leczenie, gdyż dolegliwości chorobowe traktuje jako zwykłą niestrawność pokarmową.  U ludzi z zespołem jelita nadwrażliwego można często zaobserwować symptomy wywodzące się z układu nerwowego – zaburzenia osobowości, depresję. Leczenie schorzenia nie należy do łatwych. Koniecznością jest dokładna obserwacja organizmu. Kuracja przy pomocy probiotyków i prebiotyków, z jednoczesną antybiotykoterapią jest uważana za jedną z najskuteczniejszych. Codzienne funkcjonowanie ułatwia przede wszystkim odpowiednia dieta, która jest nieodłącznym elementem w walce z IBS. Dlaczego jej rola w leczeniu jest tak istotna?

Znaczna większość osób zmagających się z zespołem jelita drażliwego, jako przyczynę objawów wskazuje dany rodzaj pokarmu. Oznacza to, że jedne produkty mogą załagodzić, a inne zaostrzyć symptomy schorzenia. Zespół jelita drażliwego może występować w różnych postaciach: biegunkowej, zaparciowej i mieszanej. Głównym elementem leczenia są medykamenty. Dieta to czynnik wspomagający, jednak bez jej stosowania kuracja farmakologiczna nie przynosi efektów. Przed wprowadzeniem zmian żywieniowych, warto spisywać spożywane produkty i reakcje organizmu na ich przyswajanie.

Na początku warto zapoznać się z zasadami prawidłowego żywienia. Bez względu na postać schorzenia, kluczowe jest przyjmowanie pokarmów co 3 – 4 godziny, w 4 – 5 posiłkach dziennie. Śniadanie należy zjeść w ciągu godziny po przebudzeniu, a ostatnie danie – ok. 3 godziny przed snem. Może wydawać się to trudne do zastosowania, jednak po kilku dniach regularnego przyjmowania pokarmów, organizm sam przyzwyczaja się do częstotliwości i „upomina się” o jedzenie.

Jeżeli nadwrażliwości jelita towarzyszy biegunka, wskazana jest dieta lekkostrawna. Produkty powinny mieć niską zawartość błonnika, który wpływa na przyspieszenie przemiany materii i podrażnia jelita. Nie wolno go jednak eliminować, gdyż jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Produkty, które należy wpisać w codzienny jadłospis przy odmianie biegunkowej to:

• warzywa w postaci gotowanej: ziemniaki, marchewka, buraczki, pietruszka, groszek i fasolka szparagowa, cukinia, dynia, bakłażan;
• warzywa w postaci surowej: cukinia, cykoria, sałata, pomidory bez skórki, tarta marchewka;
• soki warzywne;
• owoce (najlepiej bez skórki i pestek): jabłka, maliny, pomarańcze, banany, brzoskwinie, melony, awokado;
• przeciery owocowe;
• oczyszczone produkty zbożowe: białe i chrupkie pieczywo, sucharki, makarony pszenne, biały ryż, drobne kasze (kasza manna, kaszka kukurydziana, kasza jaglana, płatki owsiane, amarantus);
• chude mięso: drób, chuda wołowina, cielęcina, mięso z królika;
• chude ryby: sandacz, dorsz, morszczuk, lin, szczupak;
• zioła i przyprawy ułatwiające trawienie, np.: koperek, kminek;
• herbaty ziołowe.

Z kolei przy występowaniu zaparć konieczne jest zwiększenie ilości spożywanych warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów zbożowych bogatych w błonnik pokarmowy, który przyspiesza perystaltykę jelit. Ilość przyjmowanych płynów powinna wynosić przynajmniej 1,5 litra dziennie. Wskazane jest również wybieranie pokarmów mlecznych, przede wszystkim fermentowanych, a także delikatnych przypraw.

Czego należy unikać? Bez względu na dolegliwości towarzyszące, osoby z zespołem jelita drażliwego powinny zrezygnować z:

• warzyw kapustnych, kalafiora, cebuli, papryki, warzyw strączkowych (z pominięciem fasolki szparagowej i młodego groszku), czosnku, kukurydzy, brukselki i grzybów;
• surowych owoców takich jak: śliwki, gruszki, morele, wiśnie i czereśnie;
• kwaśnych owoców i warzyw, czekolady, dżemów, słodzików oraz soków owocowych;
• tłustych mięs i serów (żółtych, twarogowych tłustych, pleśniowych, topionych i typu fromage);
• sosów majonezowych i majonezu, śmietany, ketchupu, musztardy, octu;
• słodkich dań i napojów;
• ostrych przypraw i soli;
• napojów gazowanych (również wody);

Spożywanie pokarmów wysokotłuszczowych, picie napojów zawierających kofeinę oraz jedzenie surowych owoców i warzyw to najczęstsze błędy żywieniowe popełniane przez osoby dotknięte IBS. Wzmagają objawy schorzenia, a przez co znacznie utrudniają normalne funkcjonowanie.

Aleksandra Maleszewska-Tomala