Wspieranie zdolnych uczniów wymaga specjalnego podejścia, które stymuluje ich rozwój i pomaga im osiągnąć pełny potencjał. Sposobów na rozwijanie młodych talentów jest mnóstwo – od zadbania o indywidualny tok nauczania po rozwiązywanie łamigłówek jako ciekawej formy rozrywki, pobudzającej umysł.

Poniżej kilka strategii, które mogą pomóc w skutecznym wspieraniu zdolnych uczniów:

1. Indywidualizacja nauczania

Elastyczny program nauczania: Umożliwienie uczniowi realizowania programu w swoim tempie, oferując bardziej zaawansowane materiały i zadania.

Praca projektowa: Zachęcanie do realizacji własnych projektów, które są zgodne z ich zainteresowaniami. Dzięki temu uczniowie mogą zgłębiać wybrane tematy.

• Rozwijanie zainteresowań

Koła zainteresowań i konkursy: Udział w kołach naukowych, klubach tematycznych, konkursach i olimpiadach przedmiotowych pozwala zdolnym uczniom nawiązać kontakt z rówieśnikami o podobnych pasjach i rywalizować na wyższym poziomie.

Mentoring: Znalezienie mentora, który podziela zainteresowania ucznia i może pomóc w rozwoju w konkretnej dziedzinie, np. nauczyciela, specjalisty z zewnątrz lub studenta wyższego roku.

• Rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia

Zadania problemowe: Angażowanie uczniów w rozwiązywanie rzeczywistych problemów, wymagających kreatywnego podejścia i analizy.

Dyskusje i debaty: Zachęcanie do prowadzenia dyskusji, w których uczniowie mogą bronić swojego punktu widzenia i krytycznie oceniać argumenty innych.

• Wsparcie emocjonalne

Zrozumienie potrzeb emocjonalnych: Zdolni uczniowie mogą czuć się izolowani w grupie rówieśniczej. Wsparcie emocjonalne ze strony nauczycieli, rodziców i psychologów szkolnych jest kluczowe dla ich zdrowego rozwoju.

Budowanie umiejętności interpersonalnych: Organizowanie zajęć wspierających współpracę w grupie, by uczniowie mieli okazję do rozwoju umiejętności komunikacyjnych i współdziałania.

• Wzbogacenie treści nauczania

Materiały dodatkowe: Oferowanie książek, artykułów naukowych i innych zasobów, które wykraczają poza standardowy program.

Kursy online: Wprowadzenie uczniów do kursów dostępnych online, które pozwalają poszerzyć wiedzę.

• Zwiększenie stopnia trudności

Przyspieszanie nauki: Dla niektórych uczniów warto rozważyć przejście do wyższej klasy lub przystępowanie do zaawansowanych kursów wcześniej niż ich rówieśnicy.

Zadania otwarte: Stawianie pytań lub problemów, które nie mają jednego poprawnego rozwiązania, aby rozbudzić kreatywność i rozwijać umiejętności analityczne.

• Nauka przez doświadczenie

Eksperymenty i praktyka: Angażowanie uczniów w laboratoriach, warsztatach czy zajęciach praktycznych, gdzie mogą testować swoje pomysły w rzeczywistym świecie.

Wycieczki edukacyjne: Wizyty w muzeach, laboratoriach, firmach technologicznych czy uniwersytetach, aby uczniowie mogli zobaczyć praktyczne zastosowanie swojej wiedzy.

• Motywowanie do samodzielności

Uczenie zarządzania czasem: Pomoc w rozwijaniu umiejętności planowania i organizacji pracy, aby uczniowie potrafili samodzielnie realizować długoterminowe cele.

Uczenie odpowiedzialności za własną naukę: Wzmacnianie nawyków samokształcenia i stawiania własnych celów edukacyjnych.

• Wsparcie technologiczne

Aplikacje i programy edukacyjne: Korzystanie z oprogramowania wspierającego naukę, które umożliwia dostosowanie poziomu trudności, jak platformy interaktywne lub aplikacje do kodowania.

Robotyka i programowanie: Oferowanie kursów z zakresu nowych technologii, jak robotyka, programowanie, sztuczna inteligencja.

1. Partnerstwo z rodzicami

Ścisła współpraca: Utrzymywanie regularnego kontaktu z rodzicami, aby wspólnie zrozumieć i wspierać ucznia w rozwoju jego talentów.

Wskazywanie zasobów: Doradzanie rodzicom w kwestii książek, kursów, wycieczek edukacyjnych lub zajęć dodatkowych, które mogą wspierać zainteresowania dziecka.

Każdy zdolny uczeń jest inny, dlatego najważniejsze jest indywidualne podejście i zrozumienie jego wyjątkowych potrzeb. Zadaniem nauczycieli i rodziców jest stworzenie środowiska, które wspiera ciekawość, pasję i rozwój osobisty, zapewniając jednocześnie wyzwania intelektualne i odpowiednie wsparcie emocjonalne.

A co o tym sądzą eksperci?

Danuta Marciniak, Wydawnictwo LOGI

Jak pomóc dziecku ujawnić pewne jego predyspozycje? Weźmy na przykład ucznia, który w szkole jest oceniany niżej niż inni z przedmiotów szkolnych w dziedzinie kompetencji, które ocenia szkoła. Przedstawienie takiemu dziecku łamigłówek może skutkować tym, że – w wyniku małych sukcesów w rozwiązywaniu tych zagadek – ustąpią w dziecku pewne blokady psychiczne, dzięki czemu ten uczeń zacznie się lepiej uczyć. Bywa też i tak, że – jeśli łamigłówki rozwiązywane są w grupach – to w którymś momencie takie dziecko pokaże w tej grupie swoje mocne strony, na przykład kreatywność. Dzięki temu inni uczniowie spojrzą na niego inaczej, może narodzi się szacunek, może zostanie ekspertem od łamigłówek, ale będzie już miał inną pozycję w klasie. Rozwiązanie kilku, czy więcej łamigłówek dostosowanych do percepcji młodego człowieka, może odblokować pewne zahamowania i voilà! – mamy zdolne dziecko! 

Do takich zajęć wystarczą dobre łamigłówki diagramowe, czyli opisane diagramami, tak jak np. sudoku. W internecie jest ich wiele. Jest to wyjątkowa forma rozrywki, która doskonale łączy przyjemność z intelektualnym wyzwaniem. Łamigłówki wspomagają rozwój intelektualny. Ćwiczą koncentrację, logiczne myślenie, kreatywność, oraz wiele innych ważnych życiowo kompetencji.

Karolina Pol, EduKaPol

Bardzo często w polskiej szkole jest tak, że uczniowie zdolni pozostawieni są sami sobie. Większą uwagę zwraca się na pomoc skierowaną do uczniów z trudnościami w uczeniu się, albo tych, sprawiających problemy wychowawcze. Uczniów zdolnych nauczyciele albo nie zauważają, albo cieszą się, że w łatwy sposób przyswajają wiedzę i w związku z tym mogą odpuścić dalsze formy pomocy, które po bardziej wnikliwej analizie najpewniej byłyby potrzebne. Trzeba bowiem podkreślić, że uczniowie zdolni w świetle prawa mogą zostać również objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną i uczestniczyć w zajęciach, które będą zaspokajały ich indywidualne potrzeby i rozwijały wybitne uzdolnienia. Ponadto dla takich uczniów można zorganizować indywidualny tok lub program nauki. Możliwości uwarunkowanych prawnie jest wiele, ale nie dojdą one do skutku, jeśli nauczyciele nie będą potrafili rozpoznawać wśród społeczności szkolnej właśnie uczniów zdolnych.

Ważne jest, aby nauczyciele bardzo wnikliwie obserwowali zachowania swoich uczniów podczas zajęć, podejmowali częste rozmowy ze specjalistami oraz rodzicami i oczywiście z samymi uczniami. Z jednej strony uczniowie zdolni są zaangażowani w proces lekcji, wykazują się fantastyczną znajomością konkretnych zagadnień, ale z drugiej strony mogą mieć duże trudności ze sferą emocjonalną. Mogą być przemęczeni, sfrustrowani i mieć trudności z wyrażaniem emocji. Wyróżniając się na tle klasy, mogą mieć trudności w relacjach społecznych. 

Mówiąc, o sytuacji zdolnych dzieci w polskich szkołach, trzeba zwrócić także uwagę na pojawiający się, na szczęście nie często, problem związany z nastawieniem nauczycieli. Zdolni uczniowie potrafią wprawić nauczycieli w konsternację poprzez zadawanie trudnych pytań, a w dalszej kolejności frustrują ich tym, że „rozpraszają” innych uczniów, bo wszystkie zadania i ćwiczenia rozwiązują jako pierwsi. Czasem nawet nauczyciele ignorują wychodzące poza program nauczania pytania uczniów – to niebezpieczna sytuacja, która może „stłamsić” zdolności dziecka i sprawić, że nie będzie ono chciało rozwijać swoich umiejętności. W końcu ze strony osoby, która powinna je wspierać, odbierać będzie sygnał, że nie warto być zdolnym.